เจดีย์ตรัสรู้เป็นสังเวชนียสถานอีกองค์หนึ่งที่มีอยู่ในวัดชมโพธยาราม ซึ่งแต่เดิมนั้นเขาเรียกว่า วิหารตรัสรู้ ที่ยังหลงเหลืออยู่สมบูรณ์ที่สุด สังเวชนียสถานแห่งที่ ๒ คือสถานที่ตรัสรู้นี้ แต่เดิมทีเดียวในสมัยพุทธกาลนั้น คือตำบลอุรุเวลาเสนานิคม เมืองคยา แคว้นมคธ ซึ่งมีเมืองราชคฤห์ เป็นเมืองหลวง ปัจจุบันสถานที่ตรัสรู้นี้เรียก ตำบลพุทธคยา ขึ้นอยู่กับจังหวัดคยา (ห่างจากจังหวัดคยา ๑๒ กิโลเมตร) รัฐพิหารมีเมืองหลวงชื่อ ปัฏนะ หรือ ปัฏนา (หรือชื่อเดิมว่า ปาฏลีบุตร)
